Vụ Bản quê hương đất trời rộng mở, Non Côi sông Vị lồng
lộng khí thiêng, Hùng triều khởi nghiệp, dựng nước Văn Lang. Trong bộ
Lục Hải, Bình Chương đất bãi, sơn thủy hữu tình, cảnh quan thanh tú.
Trăm họ hợp quần, nhân hòa thuần hậu, cần cù sáng tạo bất khuất kiên
trinh. Địa linh nhân kiệt nối đời truyền nhau. Nhớ thuở ban đầu, ba
hoàng tử lớn, con Lạc Long Quân, dựng làng Cố Đế, dạy dân canh cửi lưới
chài, cùng dân dẹp tan giặc biến. Biển Đông lại hiền hòa sóng vỗ, hải
đăng lại rực sáng Đỉnh Gôi, thuyền bè bình yên cập bến. Ruộng đồng tấp
nập cấy cày. Đời Hùng Huy Vương, giặc Ân hùng hổ, xậm lược nước ta, Hịch
Vua ban ra: Toàn dân kháng chiến! Ở ấp Hổ Sơn, Hoàng Tộc Đại vương,
Quan Lang Hoàng Đạo, Thất cầm mãnh hổ hăng hái ra quân, lên đường chiến
đấu. Cạnh rừng Hạnh Lâm, anh em Bộ chủ, Minh Gia, Minh Tông nhập theo
đội ngũ Phù Đổng Thiên vương. Thắng lợi huy hoàng, cùng theo Phù Đổng,
ngựa phi Núi Sóc, thẳng bay về trời. Giặc Hán xâm lược, Nam Việt Quốc
gia. Nghĩa tướng Lữ Gia, cùng Bùi Đức Quang, chỉ huy quân sĩ, chiến đấu
giữ thành, hy sinh bất khuất. Một thế kỷ tiếp, nợ nước thù nhà, Trưng Nữ
phất cờ, quân cơ Vụ Bản, tấp tập tham gia, Mai Hồng nữ tướng, Bà Kỵ Bà
Độ, Chị Hạt Chị Hoa, Bà Lê Thị Hoa, cùng Trần Báo Đạo, Đào Quý Hoàng
Đức, Bạch Đẳng Cao Lôi chiêu mộ nghĩa sĩ kéo về Mê Linh, dưới cờ tụ
nghĩa. Nữ tướng anh hùng, bà Đỗ Thị Dung, Nguyệt Thai, Nguyệt Độ, cùng
đoàn nghĩa binh, có "năm đôi Nàng sánh bảy đôi Chàng" giữ thành Đồng
Đội, kiên cường bất khuất bảo vệ quê hương, trở thành bất tử. Lê Khai -
Trần Quế, Nguyễn Mẫn - Xuyến Nương hai đôi vợ chồng, cùng chàng Phạm Cả,
cùng năm mẹ con Ắt Bén phu nhân, theo Đinh Bộ Lĩnh thống nhất sơn hà.
Đời Lê, đời Lý, chống Tống bình Chiêm, Đô Liệu họ Bùi, Thủy Tào Trương
Tải, cùng Nguyễn Công Khoan xông pha trận mạc, lập nhiều chiến công. Đô
Trần Quốc Trấn, thống lĩnh một vùng, cùng Hùng, Dũng, Kiệt, Cao Ký Quý
Công, Đinh Thuyên Nguyễn Phụng đánh giặc Nguyên Mông, thắng lợi rực rỡ. Ư
Đài họ Bùi, Bùi Bị cùng con, theo Lê Thái Tổ, khởi nghĩa Lam Sơn, xứng
dạnh anh hùng Bình Ngô khai quốc, Bảo Chính công thần. Giặc Pháp xâm
lăng, Nguyễn triều thất trận. Hàm Nghi phất cờ Cần Vương cứu nước, Đề Lê
Xuân Sơn, Đốc Phạm Văn Nhiễu, Đồ Nho Đức Huy, Đốc Đàm Trí Trạch lãnh
đạo nhân dân, đồng thanh hưởng ứng. Võ công đã lắm! Văn tri cũng nhiều,
có tài kinh bang tế thế, xây nền văn hiến huy hoàng bảo vệ chủ quyền độc
lập, ngoại giao giữ vững hòa bình. Trần thời có Thượng thư Đinh Văn
Lam, Thiếu bảo Đỗ Văn Biểu.
Lê Sơ có Trạng nguyên Lương Thế Vinh, Đông các Vũ Vĩnh
Trinh, Thám hoa Trần Bích Hoành, Hoàng giáp Vũ Duy Thiện, thiên hạ đều
nức danh. Đời Lê Trung Hưng, có Đông Các Đại học sĩ Phạm Duy Chất, Luận
quận công Vũ Công Chấn, Tham tụng quận công tiến sĩ Phạm Đình Kính,
Trịnh Thái Phi, Trần Thị Ngọc Đài. Đời Nguyễn có Quốc tử giám Tế Tửu
Nguyễn Thuyên, Phó bảng Vũ Thiện Đỗ. Đó là những hiền tài của đất nước,
danh nhân văn hóa Quốc gia, chấn hưng văn hóa đậm đà bản sắc, tôn vinh
Đạo Học, đào tạo nhiều nhân tài, cúc cung tận tụy phụng sự nhân dân, xây
nền thịnh trị quê hương đẹp giàu. Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, khí
thế cách mạng mới sôi nổi. Vụ Bản có ngay mười hai đảng viên đầu tiên
gia nhập, hăng hái tham gia Cao trào cách mạng những năm Ba Mươi, do
Đảng lãnh đạo. Buổi đầu cách mạng, muôn vàn gian khổ, bốn đồng chí trẻ
bất khuất hy sinh, Dân ta luôn nhớ Trần Đức Quý, Đàm Thúc Lanh, Trần Lê
Đức, Trần Công Thái. Còn tám đồng chí, vượt qua gian khổ tù đầy, tổ chức
nhân dân tranh đấu, lãnh đạo Cách mạng tháng Tám thành công. Ba đồng
chí Trần Văn Điền, Vũ Đình Ân, Trần Quang Lân tỉnh Nam Định, Hai chiến
sĩ già Xô Viết Nghệ Tĩnh Văn Anh họ Lương cùng Bùi Văn Kính, hai huyện
Nghệ An Đồng chí Trần Cận, tù đầy Guy an, về với chiến khu, Đông Triều
Đệ tứ, lãnh đạo khởi nghĩa Gia Lộc Hải Dương, Đồng chí Nguyễn Phúc, Bí
thư tỉnh ủy, lãnh đạo biểu tình nông dân Tiền Hải, tháng 10 Ba Mươi, nổi
tiếng khắp nước, Pháp bắt cầm tù, nhiều năm gian khổ, vượt ngục Yên Bái
về chiến khu vẫn tham gia lãnh đạo khởi nghĩa Yên Bái, Riêng Trần Văn
Đạt đồng chí Hai Xô, hoạt đồng ở Lào, là một đại biểu Đại hội đầu tiên
của Đảng toàn quốc, Một Chín Ba Lăm: Sau về miền Nam, tham gia lãnh đạo
kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ thành công, phụ trách hậu cần của Trung
Ương Cục. Trong sự nghiệp cách mạng, giải phóng dân tộc, xây dựng nước
nhà, Xã hội chủ nghĩa, được sự lãnh đạo của Đảng quang vinh, quân dân Vụ
Bản lập nhiều thành tích, cũng xuất hiện nhiều nhân vật anh hùng.
Có vị chỉ huy, quân sự tài ba, Thượng tướng Song Hào (tức Nguyễn Văn Khương), Trung tướng Trần Tát Thanh.
Có nhà chính trị ngoại giao lỗi lạc, Bộ trưởng Phạm Cương, tức Nguyễn Cơ Thạch.
Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Phong Tư họ Bùi tức Nguyễn Đức Thuận.
Anh hùng Lao động Cơ khí ngành Than là Vũ Xuân Thủy và Nguyễn Xuân Quý.
Anh hùng Lao động Thợ Dệt Thành Nam Bà Nguyễn Thị Năm, tuyên dương sớm nhất.
Anh hùng Lao động ngành dược ngành y giáo sư lương y Thầy thuốc Nhân dân Sĩ Lâm họ Nguyễn.
Đỉnh cao khoa học, văn học nghệ thuật Vụ Bản cũng nhiều
tài hoa kiệt xuất Vinh quang được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh, phần
thưởng cao quý nhất cho tài năng sáng tạo. Nhạc sĩ Văn Cao, tác giả Quốc
ca, thiên tài âm nhạc. Sử học hàng đầu, giáo sư Viện sĩ, Huy Liệu họ
Trần. Thi sĩ Nguyễn Bính, nhà thơ đồng quê, đậm đà bàn sắc. Giáo sư nông
học, Huy Đáp họ Bùi, có công chuyển hóa một mùa lúa xuân, mùa màng bội
thu, nhân dân no đủ.
Tự hào thay! Vẻ vang thay, bốn mươi năm CHIẾN TRANH VỆ
QUỐC, Vụ Bản huyện nhỏ, có mười vạn dân. Hai vạn thanh niên, hăng hái
xung phong lên đường chiến đấu giết giặc lập công, Đoàn Vệ quốc quân,
Đoàn quân Nam Tiến, Trung đoàn 34, Bộ đội Địa phương Đại đội 47, Tiểu
đoàn Núi Hồ, Thanh niên xung phong.. Hàng vạn chiến sĩ du kích dân quân,
cán bộ nằm vùng trừ gian diệt ác, bảo vệ xóm làng, mưu trí quả cảm, bền
bỉ đấu tranh, gian nguy chẳng quản. Hai mươi vạn ngày dân công hỏa
tuyến, cung cấp lương thực, vận chuyển khí tài, đầy đủ kịp thời tiền
tuyến giết giặc. BỐN NGÀN LIỆT sĩ, vào cõi anh linh, Tổ quốc ghi công,
Bảng vàng chói lọi. BỐN TRĂM BÀ MẸ VIỆT NAM ANH HÙNG Tổ quốc vinh danh
đời đời tưởng lệ. NĂM NGÀN THƯƠNG BINH cùng với BỆNH BINH góp phần xương
máu, Nhà nước quan tâm đồng bào yêu quý. Tất cả đã làm nên chiến thắng!
Hòa chung chiến thắng của Toàn dân! Quân dân Vụ Bản đã được Nhà nước
tặng phong Danh hiệu ANH HÙNG LỰC LƯỢNG VŨ TRANG NHÂN DÂN trong sự
nghiệp chống Mỹ cứu nước, cùng mười ba xã. Riêng xã Liên Minh phong tặng
hai lần. Tiền nhân đã dạy: "Người có nghĩa phải đền ơn đáp nghĩa, Kẻ có
công phải ghi nhớ công ơn!”
Phải bia đã ngàn năm tạc khắc, Phải dựng Đền Đài tưởng
niệm Muôn đời. Đó là ĐẠO NGHĨA LÀM NGƯỜI, là ĐỨC LỄ của con dân đất
Việt". Quân dân Vụ Bản chung tay góp sức dựng ĐỀN LIỆT sĩ lộng lẫy nguy
nga, uy nghiêm trang trọng, như một VÂN ĐÀI tôn vinh hiền sĩ, như một
LINH ĐÀI, LINH ĐIỆN trang nghiêm giữa cõi nhân gian, trên đất Mẹ hiền,
người người chiêm ngưỡng nhớ ơn đời đời. Muôn người yêu nước, chính trực
quang minh, chiêm ngưỡng đền thiêng, nặng thêm tình nghĩa, ơn sâu đáp
đền. Những kẻ gian hùng, hại dân, phản nước, ngước nhìn đền thiêng, hãi
hùng, hổ thẹn, tìm đường hối cải. Thế nước Việt Nam, vững vàng muôn
thuở. Đền thiêng liệt sỹ, mãi mãi uy nghi.
Mùa thu Kỷ Hợi, Tháng lành ngày tốt
Đốt nén tâm hương, kính cẩn biên soạn
GS.TS. TRƯƠNG ĐÔNG HÀO
Cử nhân BÙI HOÀI AN
PVHTT sưu tầm, giới thiệu